Explicación do elemento histórico
A igrexa de San Martiño Pinario reúne elementos do Renacemento e do Barroco, foi terminada en 1652, é obra de Mateo López e González de Araújo.
No interior da igrexa distinguimos a planta de cruz latina cunha nave central (ou brazo transversal) e tres capelas a cada lado no brazo maior ou principal. A nave central está cuberta por unha bóveda de canón con falsos casetóns, mentres que as capelas laterais por bóvedas casetonadas. O alzado ten en un só piso, aínda que consta de tribuna á que accedían os monxes.O cruceiro ilumínase por medio dunha cúpula en media laranxa. O cadeirado do coro barroco, feito en madeira tallada, é obra de Mateo de Prado e os tres retablos do altar maior, xunto coa Capela do Socorro do mesmo templo, son obras de Fernando de Casas e Novoa.
Mateo López foi quen rematou a fachada-retablo. Nela séguese un esquema desfasado para o momento no que se construiu: un enorme retablo pétreo habitado por figuras, ocupa a zona central correspondente á nave da igrexa que se coroa cun frontón no que se representa a San Martiño, o obsequio de Tours que comparteu a súa capa cun pobre. Esa estructura flaquéase con dous pilastras almohadilladas rematadas por unha ¨ordene corintia¨ asumida de calquera maneira. É decir, que hai certas notas -os frisos, os bustos, as columnas- que apuntan a modelos clásicos pero, en conxunto, a fachada non se podería enmarcar nun estilo concreto. É o froito da mestura da recurrencia a diversas fontes que, o final, dan un resultado, convincente. A fachada añadíronselle varias elementos. Por exemplo no 1652, as duas ventás con sartas de froitos, un motivo decorativo moi empregado polo barraco compostelano. No século XVIII, fíxose a curiosa escaleira barroca que ten hoxe en día. Foi diseñada polo arquitecto da Orden fray Manuel dos Mártires, que alterou o acceso e o tamaño da porta orixinal.
Por útimo falaremos da fonte de San Miguel. A agua chegaba á fonte de San Miguel, dende onde se distribuía a toda Compostela. A arqueta (depósito que recolle a auga) situada xunto á fonte de San Miguel era o centro de distribución, dende onde partían todas as canalizacións que sucesivamente se foron añadindo á rede. Esta arqueta estaba dotada dun enxeñoso sistema de planchas metálicas que permitían regular o caudal asignado a cada canalización. As planchas estaban perforadas no seu centro de acordo co caudal establecido para cada caño. Dende o centro de distribución de San Miguel foron añadíndolle sucesivas "traídas“(conxunto de instalacións , por medio das cales se trae a auga dun lugar a outro, en particular aquelas que aseguran o abastecemento de auga potable desde un manancial ás vivendas). A primeira de elas foi da fonte do Paraíso na praza da Azabachería. Posteriormente foron establecéndose novas conducciósn para abastecer á fonte de Cervantes, á da praza da Universidade, para o palacio da inquisición, onde hoxe está o hotel Compostela, para a fonte do campo da estrela... E así foi como Compostela chegou a ter un abastecemento completo de agua para todos os seus veciños e visitantes.