Historia
Na miña familia xa non queda ninguén vivo que poida falar en primeira persoa da Guerra Civil, a posguerra ou a ditadura, pero a miña nai lembra cousas que lle contaron os seus pais, que eran nenos durante a guerra civil española, ou o seu padriño, que era un mozo e loitou nela.
A miña avoa, María, naceu en 1926, así que tiña 10 anos cando empezou a guerra. Vivía na casa dun médico e criouse cos seus fillos porque a súa nai traballaba para a esa familia, así que ela non o pasou tan mal como outra xente, porque a familia coa que residía non só era rica, senón que tamén era afín ao bando nacional. Ela non pasou fame e puido ir á escola, pero lembraba que había fame e racionamentos de comida, persecución aos que non eran do bando nacional, que foi o que lle tocou a Galicia, e sobre todo medo, porque se acusaban a alguén de ser un “roxo”, un bo día desaparecía e nunca máis se volvía a saber del; algúns acababan presos, pero outros mortos nunha cuneta.
O meu avó Paulino naceu no 1934 e tiña só dous anos cando empezou a guerra civil, polo que non lembra os anos de guerra, pero si os de posguerra. El vivía nunha aldea, e os seus pais tiñan leiras e gando, que lle permitía ter medios propios de subsistencia, pero eran moitos irmáns e pasaron fame, xa que poucas veces se podía comer carne e peixe moito menos. A el e a súa irmá María, ao ser os maiores, tocoulles traballar desde moi pequenos no campo e coidando dos animais. Moitos días tiñan que ir coas vacas e non podían ir á escola, polo que a súa formación foi moi escasa. Ademais eran galegofalantes e falar galego estaba moi mal visto: á xente que o falaba considerábana ignorante, persoas de segunda. Na escola daban clases en castelán, e a quen falaba galego chamábano “burro”, ademais de empregar por calquera cousa os castigos físicos, polo que iso fixo que lles quitasen a motivación por ir á escola.
Debido á escaseza, á falta de traballo e futuro, con 25 anos, arredor do 1960 o meu avó emigrou a Brasil. Volveu dez anos despois, coñeceu á miña avoa e casaron. A miña nai naceu en 1974, un ano antes da morte de Franco, e sempre di que é republicana non só por convencemento, senón tamén de nacemento, pois naceu xusto o 14 de abril, día da República.
A miña nai tamén lembra a historia do seu padriño, que se chamaba Pastor e era un mozo cando empezou a Guerra Civil. Loitou nela co bando nacional, pero non de xeito voluntario, senón recrutado de xeito forzoso porque ese foi o bando que lle tocou a Galicia. Sempre dicía que se calquera guerra é terrible e máis sendo civil, por riba ter que loitar nun bando e por unhas ideas nas que non cría foi moito peor. Foi ferido na guerra, e como lembranza quedou coxo, pero por máis que reclamou, nunca percibiu ningunha pensión ou indemnización por iso. Tras a guerra, traballou como fotógrafo para o famoso estudo de Ksado en Santiago, pero non se limitaba ás fotos de estudio, senón que nos seus ratos libres facía moitas fotos nas que retrataba a realidade e a pobreza da posguerra. A miña nai lembra que cando era pequena e ía á súa casa sempre lle pedía que lle ensinara álbums de fotos feitos por el, e que lle contara as historias que se agochaban nelas.