Geography and History of Ames

Atrapa un topónimo! « Atrás    

Versión popular do microtopónimo

Os Tres Picos

 

Fabián Fernández Fernández · 29 febrero 2020 16:37


Versión oficial do microtopónimo
Non se coñece ningún rexistro oficial do microtopónimo.

Pronuncia do microtopónimo

Fotografía no lugar e coa persoa informante

Significado do microtopónimo
a) En base ás fontes orais consultadas, o significado e conseguinte nome do microtopónimo Os Tres Picos ten a súa orixe nunha construción inacabada situada no lugar. Os tres picos aos que se refire son os pinchóns sobresaíntes dos que consta a fronte; e os responsables deste nome tan singular e descritivo, en gran medida, son os rapaces do lugar que pasaban alí moitos intres de ocio, especialmente no verán. Deste xeito, o nome actual acabou collendo cada vez máis forza e sona entre a xente da contorna, ata deixar pegada e acabar empregándose por novos e vellos

O proxecto desa construción que tanto ten que ver co significado do mircrotopónimo, segundo me contaron, pretendía ser unha fábrica de conserva e salgadura de peixe, levado a cabo por un empresario pertencente a unha familia de orixe catalá, os Romaní, dedicada desde sempre ao sector conserveiro. Félix Romaní, como se chamaba o empresario, comezaría a construír no ano 1920, pero morrería en accidente de moto dous anos despois e con el o seu proxecto.

b) Segundo os datos facilitados, os que xa coñecía de antemán, e a escasa documentación existente sobre o tema, debido a que se trata dun microtopónimo relativamente recente e non oficial, está claro que o lugar debe o seu nome á forma peculiar desa construción inacabada. Curiosamente, esa estrutura esquecida, sen divisións no interior, ten algo que a fai impactante á vista, e ese ''algo'' é a súa silueta, caracterizada por tres picos ou pinchóns na parte superior que lle dan sentido e significado ao microtopónimo, facéndoa visible e atractiva desde diferentes ángulos e lugares da vila.

Clasificación segundo o significado
Construcións

Descricións das características naturais
Os Tres Picos é un espazo situado a carón do mar, ao pé do alto do lugar de Boa Vista e ao abeiro dos ventos do nordés. Rodeado de vexetación autóctona e ao cal se pode acceder por terra, a través dun estreito e inclinado camiño, ou por mar. O lugar está bordeado por un extenso areal que une as praias da zona e desde o cal se poden contemplar unhas espectaculares vistas da ría e da vila de Muros.

Descricións das características antrópicas
No lugar destaca a presenza dunha construción en ruínas situada enriba dunha plataforma de pedra que a protexe do mar, e á cal se accede doadamente grazas a un peirao cunha pequena rampla. Dita construción está configurada con tres corpos rectangulares iguais, aliñados de norte a sur e rematados con cadansúa cuberta a dúas augas e forte pendente. En cada un dos corpos da estrutura podemos apreciar catro ocos correspondentes a unha porta e tres ventás.

Actividades asociadas ao lugar
As actividades que se desenvolven no lugar son principalmente relacionadas co tempo de lecer ou de tipo mariñeiro. É un sitio especialmente concorrido no verán polos rapaces do lugar que pasan alí moitas horas, ben para bañarse, ben para conversar ou simplemente como lugar de xuntanza. Por outro lado, e dado que está a carón do mar, adoita estar frecuentado por pescadores ou afeccionados á pesca. É habitual ver o peirao que alí se atopa cheo de mariñeiros faenando coas súas embarcacións ou pescando, así como rapaces lanzándose ao mar.

Mostras de tradición oral
Dado que estamos fronte a un microtopónimo de creación relativamente recente no tempo, non hai documentadas mostras de tradición oral que poida ofrecer, por iso decidín contar unha anécdota interesante que me contou miña nai sobre miña avoa. Parece ser que cando era nova, buscando berberechos pola zona dos Tres Picos, albiscou unha especie de mancha escura no mar que lle chamou moito a atención. Ao achegarse para comprobar o que podía ser, levou unha grata sorpresa ao decatarse de que estaba ante un gran niño de centolas. Quedou tan abraiada co seu descubrimento, que moi nerviosa comezou a collelas pensando no ledos que quedarían na casa cando chegase co seu botín. Así foi, aquel día houbo mariscada para todos e aínda hoxe conta con gran satisfacción a súa fazaña.

Presenza do microtopónimo en Galicia
O único microtopónimo similar que atopei foi A dos Tres Picos, situado en Burgueira (San Pedro), Oia, provincia de Pontevedra.

Fotografías do lugar

Fotografías do lugar

Fotografías do lugar

Fotografías adicionais

Vídeos adicionais

Fontes secundarias empregadas
https://toponimia.xunta.gal/gl/visor?termino=Os%20Tres%20Picos (6 de febreiro de 2020)
https://galicianomeada.xunta.gal/sixtop/toponimos/fichapublica/102387
(6 de febreiro de 2020)
https://www.asociacionbuxa.com/patrimonio/detalle/410
(10 de febreiro de 2020)
https://rutasboavista.es/producto/ruta-fabrica-tres-picos/
(10 de febreiro de 2020)
https://academia.gal/dicionario
(Varios días)
Grupos formados na rede social Facebook: Muros na rede, I Love Muros ¡, I Love Muros II e The Muros Times,

Nome e apelidos
María de la Paz Fernández


Versión popular do microtopónimo

Monelos

 

Juan Cañizo González-Elipe · 24 febrero 2020 20:23


Versión oficial do microtopónimo
Avenida de Monelos

Pronuncia do microtopónimo

Fotografía no lugar e coa persoa informante

Localización
Parada # Nombre Descripción Latitud Longitud
1 Avenida de Monelos Esta é a localización exacta da avenida de Monelos. Pertence á parroquia de Santa María de Oza e ao concello da Coruña, na provincia da Coruña. 43,349666495 -8,403932560

Significado do microtopónimo
A miña avoa pensa que Monelos é un nome referido a un lugar rural que estaba retirado e alonxado da cidade da Coruña. Non sabe exactamente o seu significado pero cre que está relacionado con estas cuestións.

O meu pai afirma que o nome de Monelos está referido ao río soterrado que circula por debaixo da superficie do barrio e lle dá nome. Neste caso, o nome "Monelos" viría xa dende tempos remotos e o seu significado estaría relacionado co étimo celta "munno", que significa montículo. Aparece en máis lugares de Galicia e tamén en Asturias.

En base á información recibida, na miña opinión o nome Monelos refírese a un río que recibe o seu nome debido ao relevo da zona, que presenta pendentes e elevacións, e aínda se pode apreciar como gran parte deste barrio está construído sobre un outeiro. A miña posible explicación coincide coa do meu informante principal e a dos estudos toponímicos consultados, principalmente, na web “Toponimia asturiana” (https://mas.lne.es/toponimia/index.php?leer=187&palabra=monelos). Esta páxina achéganos información da posible orixe e significados máis probables do étimo. Ademais, está relacionado con outros como muniello, muñera, etc. Tamén nos fala da presenza deste étimo en linguas como o vasco ou dialectos como o asturiano. Na web "Galicia nomeada" o topónimo sae referido no concello da Coruña a unha parte do río Monelos que non foi tapada e discorre polo lugar de San Cristovo das Viñas (https://galicianomeada.xunta.gal/sixtop/toponimos/fichapublica/38274000013994).

Clasificación segundo o significado
Hidrotopónimo

Descricións das características naturais
Actualmente, a avenida de Monelos conforma un barrio totalmente urbanizado sen case ningunha manifestación da natureza. Sitúase ocupando un pequeno val que cubre a superficie do río Monelos, totalmente soterrado; as zonas chás e o outeiro, na zona interior da cidade e relativamente lonxe do mar. Este río, que lle dá nome ao barrio, desemboca na ría. Ademais, o relevo da avenida é irregular. É unha avenida elevada, edificada sobre un outeiro, polo que presenta elevacións e pendentes.

Descricións das características antrópicas
A avenida de Monelos é unha rúa grande e concorrida na periferia da cidade da Coruña. É un barrio modernizado e edificado, que case non deixou lugar para vestixios do pasado ou elementos naturais. Aínda así, pódese apreciar algún exemplo, como algunhas casas pequenas de dúas ou tres alturas que representan o que foi Monelos no pasado, fronte aos modernos edificios modernos e altos con moitas plantas que representan o que o barrio é hoxe. A vexetación que se pode apreciar non é natural, senón que foi plantada polo ser humano para decorar e darlle un carácter máis limpo e atractivo á zona.

Actividades asociadas ao lugar
Actualmente, as actividades que se desenvolven no barrio de Monelos están orientadas, principalmente, ao sector terciario, como a maioría de barrios residenciais modernizados da Coruña. Isto vese claramente reflictido debido a que a sede da Xunta de Galicia desta cidade sitúase nesta avenida; é o edificio branco que aparece detrás da fonte na imaxe cos meus informantes. Destaca a actividade do sector terciario administrativo. Tamén abondan as tendas, os supermercados e os bares, todos eles coa finalidade de ofrecer bens e servizos á poboación (ocupan un segundo plano na xerarquía de actividades do complexo residencial). É un lugar terciarizado, en contraste coa súa orixe rural, na que o sector primario era o que predominaba, antes de que Monelos fose urbanizado como un barrio máis da cidade da Coruña.

A miña avoa lembra que nos seus tempos mozos Monelos non era un barrio residencial da cidade, senón unha aldea separada. Predominaba unha arquitectura tradicional e popular, con casas pequenas e humildes, unifamiliares e de poucas alturas. Existía un mercado tradicional ubicado na plaza da aldea. Había uns postos de madeira permanentes que abrían as súas portas cando se celebraba o mercado e permanecían pechados cando non o había. Predominaba a venta de produtos agrícolas posto que esta era a principal actividade que se desenvolvía na aldea, principalmente, de fresas (típicas da zona). Existían unhas festas parroquiais como en calquera municipio tradicional e rural de Galicia, dedicadas a Santa María de Oza. Celebrábanse o 15 de agosto de cada ano. Viñan gaiteiros e músicos tradicionais a tocar, e facíase unha procesión cara á igrexa de Santa María de Oza (actualmente consérvase). Unhas nenas que facían a comunión levaban un ramo que entregaban ao chegar á igrexa, que era onde remataba a procesión. Ademais, había xogos de pirotecnia.

Mostras de tradición oral
Os meus informantes descoñecen algún tipo de tradición oral relacionada coa antiga aldea de Monelos e o actual barrio residencial. Unha das lembranzas de especial relevancia que vinculan a miña avoa con este barrio é que a miña avoa coñeceu aquí ao meu avó, José Manuel Cañizo Otero, que era orixinario da antiga aldea. A maioría da información que me achegou ela foi a que lle contou o meu avó cando vivía, que era o que máis coñecía a zona e o que máis tempo pasou nela. A miña avoa recorda, a través do meu avó, que cando foron as obras de demolición do barrio nos anos 60, a casa do meu avó e os seus pais foi demolida. Como consecuencia, o Concello deulles dous pisos, un deles é no que, actualmente, vive a miña avoa, no barrio das Flores.

Aínda que os meus informantes descoñecen mostras, nun documental que vin co meu pai moi recentemente, titulado "Esquece Monelos", cítase que na taberna (incluída no apartado de fotografías do lugar) cantábanse cancións populares relacionadas coa historia e as vivencias personais dos habitantes da zona. Tentei buscala pero non a atopei, mais no documental móstrase unha interpretación.

Presenza do microtopónimo en Galicia
Segundo o nomenclátor de Galicia, este microtopónimo non só está presente no barrio coruñés, senón que tamén está presente noutros lugares de Galicia. Estes son: O concello de Cabana de Bergantiños, na parroquia de Canduas (San Martiño); o concello de Carballo, na parroquia de Sofán (San Salvador) e o concello de Castro de Rei, na parroquia de Azúmara (San Xoán).

Fotografías do lugar

Fotografías do lugar

Fotografías do lugar

Fotografías do lugar

Fontes secundarias empregadas
A información extraída mediante fontes secundarias para facer este traballo saqueina das seguintes páxinas web:

http://arqueotoponimia.blogspot.com/2019/01/someso-martinete.html?m=1;
https://www.laopinioncoruna.es/coruna/2018/06/10/toponimos-contannos-o-e-o/1299580.html; https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2020/02/02/rio-monelos-sigue-siendo-rio/0003_202002H2C4991.htm?utm_source=facebook&utm_medium=referral&utm_campaign=fbcoru; https://gl.wikipedia.org/wiki/Monelos; https://mas.lne.es/toponimia/index.php?leer=187&palabra=ndi; http://esquecemonelos.com/es/monelos-2/; https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2014/05/18/tradicion-ir-fresas-oza/0003_201405H18C9993.htm; https://www.xunta.gal/nomenclator?p_p_id=NomenclatorPortlet_WAR_NomenclatorPortlet&p_p_lifecycle=1&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-1&p_p_col_count=2.

Nome e apelidos
Juan Antonio Cañizo Fraga e Consuelo Fraga Gutiérrez


Topónimo

(no especificado)

 

Xiana Álvarez Otero · 19 abril 2022 09:18


Significado do topónimo
(no especificado)

Clasificación segundo o significado
(no especificado)

Descricións da paisaxe onde se sitúa
(no especificado)

Mostras de tradición oral
(no especificado)

Nome, apelidos, relación contigo e idade
(no especificado)


Versión popular do microtopónimo

Cacharelos

 

Pedro Veiga Eiras · 3 marzo 2020 19:16


Versión oficial do microtopónimo
Cacharelos

Pronuncia do microtopónimo

Fotografía no lugar e coa persoa informante

Localización
Parada # Nombre Descripción Latitud Longitud
1 cacharelos E unha finca labradio regadio 42,853241629 -8,646274334

Significado do microtopónimo
O nome de cacharelos provén dos veciños dos barrio da Cacharela (Situado en Lalín).
Outro significado que ten e terreo con pouco fondo abundate en pedra que cando se queren arrancar saen en pequenos cachos.

Clasificación segundo o significado
Explotacións agropecuarias

Descricións das características antrópicas
E un terreo dedicado á plantación de millo e herba

Actividades asociadas ao lugar
Esta situada en unha zona que a xente usa para facer deporte (correr ,andar en bicicleta , pasear...)

Mostras de tradición oral
Cada inverno cando o río Sar bota por fora "Cacharelos desapraece " e queda sumerxida polas augas ,hasta que o río se recolle.

Presenza do microtopónimo en Galicia
Non hay ningun sitio maís chamado cacharelos ou polo menos eu non atopei nigún

Fotografías do lugar

Fotografías do lugar

Fotografías do lugar

Fontes secundarias empregadas
Non utilicei ningúnha fonte secundaria todo o que puxen dixomo meu pai

Nome e apelidos
Pedro Veiga Freire


Versión popular do microtopónimo

Rioseco

 

Jaime Fernández Fernández · 2 marzo 2020 16:39


Versión oficial do microtopónimo
Rioseco

Pronuncia do microtopónimo

Fotografía no lugar e coa persoa informante

Localización
Parada # Nombre Descripción Latitud Longitud
1 Rioseco A Coruña, Carnota, San Mamede 42,851321349 -9,092504375

Significado do microtopónimo
É a zona onde antes había un río e co tempo secou quedando unhas brañas húmidas, pero que xa non teñen cauce de río.

Clasificación segundo o significado
Hidrotopónimo

Descricións das características naturais
Está nun val protexido do vento polo monte Pindo.

Descricións das características antrópicas
Só hai dúas casas construidas ahí e o resto son fincas adicadas a herbais e a plantacións, sobre todo de patacas e verduras (repolos, coles...)

Actividades asociadas ao lugar
Na actualidade a maioría da poboación é xubilada. Celebran as festas na honra a San Mamede en agosto e ao Santo Cristo en septembro. Os xubilados foron mariñeiros polo que teñen pasatempos asociados coa ribeira: pescar, coller berberechos, pasear pola praia...

Mostras de tradición oral
Os primeiros veciños que construiron ahí foron moi criticados porque se consideraba que era un lugar moi solitario.De feito, non había ningún camiño polo que puidera pasar un carro ou un coche, soamente sendeiros de a pé entre as leiras.

Presenza do microtopónimo en Galicia
Aparece nos seguintes concellos:
Calvos de Randín (na Limia), na parroquia de Campelo (no Corgo), na parroquia de Santa María de Lagostelle (en Guitiriz), na parroquia de Santa Xiá de Monfero (en Monfero), na parroquia de Muras (en Muras), na parroquia de Aro (en Negreira), na parroquia de Figueiroá (en Paderne de Allariz), e na parroquia de Vilela (en Taboada).

Fotografías do lugar

Fotografías do lugar

Fotografías do lugar

Fontes secundarias empregadas
Ares Vázquez, N. (2013): Estudos de toponimia galega.Real Academia Galega. P. 426, p. 1130.
Cabeza Quiles, F. (2008): Toponimia de Galicia. Guías AZ. Editorial Galaxia. P. 394
García Pérez, G.: Redundancia toponímica (España y Portugal). El Nuevo Miliriario. P. 55
htpps://tierra.tutiempo.net/Acceso o día 20/02/2020
htpps://gl.m.wikipedia.org/Acceso o día 20/02/2020

Nome e apelidos
María Soledad Louro Lestón