Atrapa un topónimo! - KaleidoScapes

Topónimo

(no especificado)

David Domínguez Santiso · 19 abril 2022 09:01

Significado do topónimo
(no especificado)

Clasificación segundo o significado
(no especificado)

Descricións da paisaxe onde se sitúa
(no especificado)

Mostras de tradición oral
(no especificado)

Nome, apelidos, relación contigo e idade
(no especificado)

Versión popular do microtopónimo

A Rabadela

Paula Viñas Lamas · 1 marzo 2020 20:55

Versión oficial do microtopónimo
Non se coñece ningún rexistro oficial do microtopónimo.

Pronuncia do microtopónimo

Fotografía no lugar e coa persoa informante

Localización

Parada #	Nombre	Descripción	Latitud	Longitud
1	A Rabadela	A Rabadela, parroquia de Calo (San Xoán), concello de Teo, provincia da Coruña.	42,826819900	-8,594564100

Significado do microtopónimo
O topónimo de "A Rabadela", dividiríase en dúas partes fundamentais: o sufixo -ela, que significa "pequeno" e a palabra "rábade", que podería vir de "rabad" (orixe árabe), que significa "barrio, suburbio". Polo tanto, o nome de Rabadela significaría "barrio pequeno".

Clasificación segundo o significado
Topónimo derivado doutros

Descricións das características naturais
A Rabadela sitúase nunha zona chá a 200 metros de altitude, aproximadamente.
Con respecto á vexetación do lugar, e exceptuando os xardíns dalgunhas propiedades e leiras, non hai unha vexetación específica na zona concreta ou que destaque sobre a dos arredores.

Descricións das características antrópicas
O topónimo da Rabadela asóciase principalmente ao cruce de camiños que está neste sitio. Utilizando como referencia este punto,e "rodeando" este cruce, hai varias casas e, un pouco máis adiante, un colexio chamado CEIP A Igrexa Calo.

Actividades asociadas ao lugar
O territorio que ocupa A Rabadela está dentro dunha aldea chamada Fixó, é dicir, que dentro das actividades diarias que se realizan no lugar poderíase dicir que hai xente que vive alí, nas casas que están arredor do cruce de camiños.
Nesta zona, había unha casa que tiña un bar chamado "Comestibles Dina", levado pola nai de José.
Na Rabadela non había ningunha festa específica que se celebara alí. As festas que había celebrábanse na Igrexa de San Xoán de Calo, un pouco máis arriba deste sitio.

Mostras de tradición oral
Os veciños tamén lle chaman a esta zona "Os Carballos", porque nunha das casas que "rodean" o cruce de camiños hai uns carballos, onde José, os seus irmáns e máis nenos ían xogar.

Presenza do microtopónimo en Galicia
O topónimo de "A Rabadela" non se atopa nesta páxina. Sen embargo, o topónimo de Rábade, si. Existe un lugar na parroquia de Rábade (San Vicenzo), no concello de Rábade, na provincia de Lugo.
Por outra banda, na páxina chamada Toponimia de Galicia, non se indica o topónimo estudado, pero si que mostra a súa presenza en San Miguel de Coence (San Miguel), Palas de Rei, Lugo e en Parada (Santo Estevo), Oza-Cesures, A Coruña.
Por último, existe outra web, na que tamén se rexistra o topónimo estudado e outros: en Buduído (Santa María), Ames, A Coruña; e os lugares antes mencionados.

Fotografías do lugar

Fotografías adicionais

Fontes secundarias empregadas
https://www.xunta.gal/nomenclator (Acceso día 27/2/2020)

https://www.elprogreso.es/articulo/comarcas/topografia- rabade/201904091810381369971.html (Acceso día 27/2/2020)

https://toponimia.xunta.gal/gl/visor?termino=A%20Rabadela (Acceso día 4/3/2020)

https://galicianomeada.xunta.gal/sixtop/visor (Acceso día 4/3/2020)

https://es-es.topographic-map.com/maps/9a4l/Teo/ (Acceso día 2/3/2020)

Nome e apelidos
José Ramón Viñas Lata

Topónimo

(no especificado)

María José Morales Villanueva · 5 abril 2022 18:37

Significado do topónimo
(no especificado)

Clasificación segundo o significado
(no especificado)

Descricións da paisaxe onde se sitúa
(no especificado)

Mostras de tradición oral
(no especificado)

Nome, apelidos, relación contigo e idade
(no especificado)

Versión popular do microtopónimo

Monelos

Juan Cañizo González-Elipe · 24 febrero 2020 20:23

Versión oficial do microtopónimo
Avenida de Monelos

Pronuncia do microtopónimo

Fotografía no lugar e coa persoa informante

Localización

Parada #	Nombre	Descripción	Latitud	Longitud
1	Avenida de Monelos	Esta é a localización exacta da avenida de Monelos. Pertence á parroquia de Santa María de Oza e ao concello da Coruña, na provincia da Coruña.	43,349666495	-8,403932560

Significado do microtopónimo
A miña avoa pensa que Monelos é un nome referido a un lugar rural que estaba retirado e alonxado da cidade da Coruña. Non sabe exactamente o seu significado pero cre que está relacionado con estas cuestións.

O meu pai afirma que o nome de Monelos está referido ao río soterrado que circula por debaixo da superficie do barrio e lle dá nome. Neste caso, o nome "Monelos" viría xa dende tempos remotos e o seu significado estaría relacionado co étimo celta "munno", que significa montículo. Aparece en máis lugares de Galicia e tamén en Asturias.

En base á información recibida, na miña opinión o nome Monelos refírese a un río que recibe o seu nome debido ao relevo da zona, que presenta pendentes e elevacións, e aínda se pode apreciar como gran parte deste barrio está construído sobre un outeiro. A miña posible explicación coincide coa do meu informante principal e a dos estudos toponímicos consultados, principalmente, na web “Toponimia asturiana” (https://mas.lne.es/toponimia/index.php?leer=187&palabra=monelos). Esta páxina achéganos información da posible orixe e significados máis probables do étimo. Ademais, está relacionado con outros como muniello, muñera, etc. Tamén nos fala da presenza deste étimo en linguas como o vasco ou dialectos como o asturiano. Na web "Galicia nomeada" o topónimo sae referido no concello da Coruña a unha parte do río Monelos que non foi tapada e discorre polo lugar de San Cristovo das Viñas (https://galicianomeada.xunta.gal/sixtop/toponimos/fichapublica/38274000013994).

Clasificación segundo o significado
Hidrotopónimo

Descricións das características naturais
Actualmente, a avenida de Monelos conforma un barrio totalmente urbanizado sen case ningunha manifestación da natureza. Sitúase ocupando un pequeno val que cubre a superficie do río Monelos, totalmente soterrado; as zonas chás e o outeiro, na zona interior da cidade e relativamente lonxe do mar. Este río, que lle dá nome ao barrio, desemboca na ría. Ademais, o relevo da avenida é irregular. É unha avenida elevada, edificada sobre un outeiro, polo que presenta elevacións e pendentes.

Descricións das características antrópicas
A avenida de Monelos é unha rúa grande e concorrida na periferia da cidade da Coruña. É un barrio modernizado e edificado, que case non deixou lugar para vestixios do pasado ou elementos naturais. Aínda así, pódese apreciar algún exemplo, como algunhas casas pequenas de dúas ou tres alturas que representan o que foi Monelos no pasado, fronte aos modernos edificios modernos e altos con moitas plantas que representan o que o barrio é hoxe. A vexetación que se pode apreciar non é natural, senón que foi plantada polo ser humano para decorar e darlle un carácter máis limpo e atractivo á zona.

Actividades asociadas ao lugar
Actualmente, as actividades que se desenvolven no barrio de Monelos están orientadas, principalmente, ao sector terciario, como a maioría de barrios residenciais modernizados da Coruña. Isto vese claramente reflictido debido a que a sede da Xunta de Galicia desta cidade sitúase nesta avenida; é o edificio branco que aparece detrás da fonte na imaxe cos meus informantes. Destaca a actividade do sector terciario administrativo. Tamén abondan as tendas, os supermercados e os bares, todos eles coa finalidade de ofrecer bens e servizos á poboación (ocupan un segundo plano na xerarquía de actividades do complexo residencial). É un lugar terciarizado, en contraste coa súa orixe rural, na que o sector primario era o que predominaba, antes de que Monelos fose urbanizado como un barrio máis da cidade da Coruña.

A miña avoa lembra que nos seus tempos mozos Monelos non era un barrio residencial da cidade, senón unha aldea separada. Predominaba unha arquitectura tradicional e popular, con casas pequenas e humildes, unifamiliares e de poucas alturas. Existía un mercado tradicional ubicado na plaza da aldea. Había uns postos de madeira permanentes que abrían as súas portas cando se celebraba o mercado e permanecían pechados cando non o había. Predominaba a venta de produtos agrícolas posto que esta era a principal actividade que se desenvolvía na aldea, principalmente, de fresas (típicas da zona). Existían unhas festas parroquiais como en calquera municipio tradicional e rural de Galicia, dedicadas a Santa María de Oza. Celebrábanse o 15 de agosto de cada ano. Viñan gaiteiros e músicos tradicionais a tocar, e facíase unha procesión cara á igrexa de Santa María de Oza (actualmente consérvase). Unhas nenas que facían a comunión levaban un ramo que entregaban ao chegar á igrexa, que era onde remataba a procesión. Ademais, había xogos de pirotecnia.

Mostras de tradición oral
Os meus informantes descoñecen algún tipo de tradición oral relacionada coa antiga aldea de Monelos e o actual barrio residencial. Unha das lembranzas de especial relevancia que vinculan a miña avoa con este barrio é que a miña avoa coñeceu aquí ao meu avó, José Manuel Cañizo Otero, que era orixinario da antiga aldea. A maioría da información que me achegou ela foi a que lle contou o meu avó cando vivía, que era o que máis coñecía a zona e o que máis tempo pasou nela. A miña avoa recorda, a través do meu avó, que cando foron as obras de demolición do barrio nos anos 60, a casa do meu avó e os seus pais foi demolida. Como consecuencia, o Concello deulles dous pisos, un deles é no que, actualmente, vive a miña avoa, no barrio das Flores.

Aínda que os meus informantes descoñecen mostras, nun documental que vin co meu pai moi recentemente, titulado "Esquece Monelos", cítase que na taberna (incluída no apartado de fotografías do lugar) cantábanse cancións populares relacionadas coa historia e as vivencias personais dos habitantes da zona. Tentei buscala pero non a atopei, mais no documental móstrase unha interpretación.

Presenza do microtopónimo en Galicia
Segundo o nomenclátor de Galicia, este microtopónimo non só está presente no barrio coruñés, senón que tamén está presente noutros lugares de Galicia. Estes son: O concello de Cabana de Bergantiños, na parroquia de Canduas (San Martiño); o concello de Carballo, na parroquia de Sofán (San Salvador) e o concello de Castro de Rei, na parroquia de Azúmara (San Xoán).

Fotografías do lugar

Fontes secundarias empregadas
A información extraída mediante fontes secundarias para facer este traballo saqueina das seguintes páxinas web:

http://arqueotoponimia.blogspot.com/2019/01/someso-martinete.html?m=1;
https://www.laopinioncoruna.es/coruna/2018/06/10/toponimos-contannos-o-e-o/1299580.html; https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2020/02/02/rio-monelos-sigue-siendo-rio/0003_202002H2C4991.htm?utm_source=facebook&utm_medium=referral&utm_campaign=fbcoru; https://gl.wikipedia.org/wiki/Monelos; https://mas.lne.es/toponimia/index.php?leer=187&palabra=ndi; http://esquecemonelos.com/es/monelos-2/; https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2014/05/18/tradicion-ir-fresas-oza/0003_201405H18C9993.htm; https://www.xunta.gal/nomenclator?p_p_id=NomenclatorPortlet_WAR_NomenclatorPortlet&p_p_lifecycle=1&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-1&p_p_col_count=2.

Nome e apelidos
Juan Antonio Cañizo Fraga e Consuelo Fraga Gutiérrez

Versión popular do microtopónimo

Praia dos Mortos

Pablo Freijeiro Díaz · 23 febrero 2020 11:54

Versión oficial do microtopónimo
Non se coñece ningún rexistro oficial do microtopónimo.

Pronuncia do microtopónimo

Fotografía no lugar e coa persoa informante

Localización

Parada #	Nombre	Descripción	Latitud	Longitud
1	Praia dos Mortos	Provincia: Pontevedra. Concello: Saxenxo. Parroquia: Dorrón.	42,390863147	-8,777628967

Significado do microtopónimo
A Praia dos Mortos recibiu ese nome porque, antigamente, os cadáveres dos afogados da ría de Pontevedra sempre chegaban alí, debido a que as correntes os arrastraban e a praia está abrigada pola punta de Festiñanzo. Isto pasou varias veces hai tempo. Cando algún barco naufragaba na ría e alguén afogaba, un dos primeiros sitios aos que se ía buscar o cadáver era a esta praia, en concreto íase oito días despois da morte do afogado. A xente máis pobre, cando os atopaba, collíalles pezas de roupa ou obxectos de valor. Ademais, non só aparecían os corpos dos afogados, senón que tamén aparecían os corpos dos animais que morreran afogados no mar, como por exemplo ovellas ou vacas. Ademais de todo o anterior, chegaban á praia outras moitas cousas interesantes como anacos de madeira, roupa e incluso unha vez chegou un tronco de palmeira!
E de aí vén os seu nome, de que os mortos da ria acababan alí, arrastrados polas correntes.

Clasificación segundo o significado
Anecdótico

Descricións das características naturais
Está situada na costa de Sanxenxo, en concreto na parroquia de Dorrón, e ao lado da punta de Festiñanzo. É unha pequena porción da praia de Areas (unha praia bastante turística), e está delimitada por rochas. A praia é realmente pequena, xa que tan só mide uns cantos metros de longo. Ao lado hai unha pequena península e un regato que a separan do resto da Praia de Areas. A península é pequena, pero, é un moi bo lugar para pescar e sempre adoita haber algún pescador alí as fins de semana. O regato marca o límite entre dúas das parroquias de Sanxenxo: Bordóns e Dorrón. Esta é unha das últimas praias exteriores da ría de Pontevedra, pois a partir da punta de Festiñanzo comeza a ria interior (xusto ao outro lado da punta hai outra praia, que é a primeira praia do interior da ría).
A praia dos Mortos é de area moi fina e ten moitas rochas a flor de auga nas que se pode coller algún que outro lorcho ou nécora. Está situada nunha zona moi rochosa que rodea a punta, esta zona rochosa remata no outro lado da punta, en Area de Agra, que tamén é unha praia moi abrigada.

Descricións das características antrópicas
Está situada ao lado dun sendeiro peonil polo que se pode percorrer parte da costa de Sanxenxo. Na praia tamén remata un paseo de madeira que percorre a metade da praia de Areas. Preto da praia tamén hai un parque infantil e aparcamentos, porque alí ao lado remata unha pequena estrada que leva á praia. Ao lado do parque tamén hai uns aseos e unha zona de exercicios para os anciáns. Arredor do parque hai varios piñeiros, pero, os piñeiros non son de orixe natural, senón que foron plantados polo home. Tamén hai un mirador na parte máis alta da punta, e, o lado da punta onde está a praia está cheo de construcións, xa que está nunha zona de forte impacto turístico, pero dadas as súas características, mantén certo nivel de tranquilidade. Na zona da punta de Festiñanzo na que se sitúa a praia hai bastantes construcións adicadas a segunda residencia ou de veraneo, e algún establecemento de uso hoteleiro. O nivel de servizos é alto, dado que a Praia de Areas ten bandeira azul.

Actividades asociadas ao lugar
A praia é usada polos turistas ou veciños no verán, para bañarse ou tomar o sol. Tamén hai xente que pesca alí. Debido ás súas características rochosas, os mariñeiros que usan a arte da nasa frecuenta moito esta zona e adoitan deixar nasas alí. A praia ten ao lado un paseo, a xente que vai polo camiño acaba por chegar alí e dar unha volta pola praia, tamén pasa por alí a xente que sae a pasear pola Praia de Areas, posto que é parte dela. As fins de semana a praia é usada ás veces por escolas de surf ou bodyboard, pero, non moi a miúdo porque está chea de rochas e isto pode chegar a ser un perigo, debido a iso, as escolas adoitan ir a praias máis seguras como A Lanzada ou Canelas. Os veciños do lugar usan a praia maioritariamente para coller algas que usan como abono para os seus cultivos, e, tamén para facer pesca deportiva, pescan robalizas principalmente, porque están onde rompen as ondas. Ás veces vai algunha persoa a coller marisco, pero, a praia non é moi boa para iso. Antigamente, da praia collíase area para a construción, pero agora iso é ilegal e a xente xa non o fai. Tamén é ilegal coller cunchas na praia, isto facíano os veciños aquí antigamente, xa que ao ser a parte máis abrigada da praia, é o mellor sitio da praia de Areas para atopar cunchas. As cunchas usábanse tamén como abono nos cultivos.
De todos estes usos que ten a praia, o principal é claramente o uso para o turismo, porque a zona na que está situada é das que máis turistas reciben de toda Galicia.

Mostras de tradición oral
Nas parroquias de Bordóns e Dorrón cóntanse moitas historias de afogados que apareceron nesta praia, que van pasando de xeración en xeración contadas polos vellos do lugar. O meu propio avó conta esas historias cando fala nas comidas familiares ou cando imos pasear pola zona. Non tiven ocasión de que o meu avó me contara ningunha desas historias para o traballo, pero si me contou a miña avoa unha lembranza moi interesante da miña avoa que lle daba un novo uso ao lugar:

Segundo a tradición, o corpo dun afogado tada 8 días en saír a flote, debido aos gases da putrefacción. Hai xa moito tempo, o meu bisavó Miguel ía coa miña avoa (tamén moitos dos veciños) ían á praia cando pasaban 8 días despois de que morrera algún afogado na ría. Ían ver se atopaban algunha peza de roupa, especialmente os zapatos, do afogado. Tamén, ao ser a praia un lugar tan recollido, sempre atopaban algún cacho de madeira que lles servía, tamén atoparon moitas veces animais que lles escaparan aos veciños e morreran afogados. Ían buscar tantas cousas á praia pola simple razón de que daquela eran moi pobres e a todo o que atopaban sempre lle atopaban un uso.

Presenza do microtopónimo en Galicia
Non se atopa en ningún outro lugar de Galicia.

Fotografías do lugar

Sons adicionais

Fontes secundarias empregadas
Galicia nomeada (busquei alí o topónimo):
https://galicianomeada.xunta.gal/sixtop/visor

Nomenclátor (busquei o topónimo tamén):
https://www.xunta.gal/nomenclator

Nome e apelidos
Joaquina Otero Lima
Alberto Freijeiro Otero

Geography and History of Ames

Atrapa un topónimo! « Atrás Buscar: