Información histórica sobre as plantas
Usos medicinais
- Cicatrizante e antiinflamatorio: A cortiza interna do olmo úsase para tratar feridas, queimaduras e inflamacións da pel. En forma de cataplasma, axuda a acelerar a curación.
- Expectorante e suavizante da gorxa: As infusións de cortiza ou follas úsanse para aliviar a tose, a faringite e a bronquite, xa que teñen propiedades emolientes (suavizantes).
- Laxante suave: A cortiza contén mucílagos, que axudan a regular o tránsito intestinal sen irritar.
- Diurético: Axuda a eliminar toxinas a través da urina, polo que tradicionalmente se empregaba para tratar afeccións renais e reumatismo.
- Trastornos da pel: As decoccións da cortiza úsanse para tratar eccemas, úlceras e erupcións cutáneas.
Usos alimentarios
- Sementes e Froitos: As sementes de olmo, especialmente as das especies de olmo máis pequenas, poden ser maceradas e trituradas para facer fariña. Tradicionalmente, as sementes foron usadas para preparar pan ou outros produtos de repostería. A fariña de sementes de olmo tamén se pode empregar para espesar sopas e guisos.
- Cortiza Interna: A cortiza interna (a parte máis suave) tamén se pode utilizar para facer infusións, e en algúns lugares, mestúraa con fariña ou cun pouco de mel para mellorar o sabor.
- Follas: As follas novas, cando aínda son tiernas, poden usarse en ensaladas ou como parte de caldos, aínda que non son moi comúns para consumo alimenticio debido ao seu sabor algo amargo.
Usos funcionais
-Mucílagos para cosmética e coidado da pel: A cortiza interna do olmo contén mucílagos, que son sustancias viscosas que teñen propiedades emolientes (suavizantes) e hidratantes. Estes mucílagos utilízanse en produtos cosméticos para tratar a pel seca, a irritación e para mellorar a elasticidade cutánea. Tamén se usaron en pomadas ou ungüentos para aliviar afeccións cutáneas menores.
- Componentes de filtros naturais: Algúns estudos sinalan que o mucílago extraído do olmo pode usarse en filtros naturais para purificar auga, dado o seu poder para absorber impurezas. Tamén se empregou en certas civilizacións antigas como filtro de auga potable.
- Materials naturais e artesanía: A madeira do olmo é coñecida pola súa resistencia e flexibilidade, polo que foi utilizada en traballos de carpintería como a fabricación de mobles ou en a construcción de carros e ferramentas. A súa madeira tamén se usaba en antigos instrumentos musicais debido á súa sonoridade particular.
- Control de erosión en paisaxes: As raíces do olmo son profundas e resistentes, o que fai que a planta sexa útil en proxectos de control de erosión no chan. Plantar olmos en ribeiras e zonas con risco de deslizamentos de terra pode axudar a estabilizar o solo e evitar que se perda terreo.
Usos lúdicos
- Construcción de xogos tradicionais: A madeira do olmo, por ser flexible e resistente, foi utilizada en xogos tradicionais como arcos ou partes de xiros e outros xogos de desporto de campo. A súa flexibilidade permitía crear estruturas lixeiras pero fortes para a diversión ao aire libre.
- Xoguetes antigos: Na antigüidade, a madeira do olmo tamén se usaba para facer certos xoguetes ou figuras para os nenos, grazas á súa facilidade para ser traballada e a súa resistencia ao paso do tempo.
- Actividades de arte e manualidades: Algunhas persoas usaban as ramas ou a cortiza do olmo para manualidades ou proxectos de arte. A cortiza pode ser recollida e utilizada para crear formas ou texturas interesantes en traballos creativos, como a confección de paneles decorativos ou esculturas pequenas.
- Xogo de sombras: En zonas rurais, as grandes copas de olmo proporcionaban un lugar sombreado para xogar ao aire libre durante os quentes meses de verán. A presenza dunha árbore de olmo tamén xera un espazo de recreo, especialmente para xiros de campo ou xogos de socialización ao redor da árbore.
Usos rituais
- Simbolismo de forza e protección: O olmo foi visto como un símbolo de forza e protección en varias culturas. En algúns rituais de protección ou para invocar boas colheitas, as persoas podían plantar olmos ou coller ramas desta árbore. A súa grandeza e resistencia servían como símbolos de estabilidade e seguridade.
- Rituales de fertilidade e crecemento: Debido á súa conexión co ciclo natural das estacións e o crecemento constante, o olmo tamén foi utilizado en rituais relacionados coa fertilidade e a renovación. En certas culturas, podía ser parte de festividades dedicadas á primavera ou á fecundidade da terra.
- Ofrendas e rituais chamando á choiva: Algunhas civilizacións utilizaron partes do olmo en rituais dedicados á chuvia ou a mellorar as condicións climáticas. Este tipo de prácticas era especialmente común en áreas agrícolas que dependían das estacións pluviais para as súas colleitas.
- Rituais de transitoriedade e vida-desaparecemento: En certas tradicións, o olmo tamén pode estar asociado co ciclo de nacemento, morte e renacemento, debido á súa constante renovación e crecemento. Este tipo de simbolismo é común en prácticas espirituais relacionadas coa natureza.
- Corte de madeira para rituais iniciáticos: En algúns casos, as ramas ou madeira do olmo foron utilizadas para a fabricación de varas ou bastóns en rituais iniciáticos ou de paso, especialmente en culturas tribais que consideraban que a árbore estaba conectada con enerxías protectoras e guías espirituais.
Lendas, refráns e mitos
Lendas e mitos:
- Árbore de conexión entre o mundo terrenal e o espiritual: Nalgúns mitos europeos, o olmo era visto como unha árbore que conectaba o mundo dos vivos co dos mortos. A súa robustez e longevidade fixeron dela un símbolo de estabilidade e protección, e en certas tradicións, críase que os espíritos dos antepasados residían nas súas ramas ou raíces. Así, o olmo era considerado un portador de mensaxes e unha árbore de protección espiritual.
- O Olmo e a Morte: En moitas culturas, as árbores como o olmo estaban asociadas con a morte e os ritos funerarios. Na Grecia antiga, por exemplo, as ramas de olmo utilizábanse en certas ceremonias funerarias, porque se pensaba que a árbore podía ofrecer protección e guiado ás almas dos difuntos. Isto tamén se reflicte no simbolismo do olmo como unha especie que perdura no tempo, máis aló da morte.
- Lenda celta do olmo: En algunas lendas celtas, o olmo era considerado unha árbore sagrada, especialmente en relación coas estacións e os ciclos da natureza. Pola súa resistencia e beleza, o olmo tamén estaba asociado coa fertilidade e o crecemento. Unha lenda celta suxire que as persoas que plantaban un olmo xunto á súa casa eran protexidas de maldicións e traxeiras, e que o espírito do olmo vixiaría a casa.
- O Olmo e o Amor: Nalgúns mitos populares de Europa, o olmo era tamén unha árbore que representaba a unión e o amor verdadeiro. A súa conexión entre o mundo dos vivos e dos mortos tamén facía que se considerase un símbolo de vínculos profundos e duradeiros. Por exemplo, en certa lenda de orixe anglosaxona, un parella de mozos prometeuse ao pé dun olmo, e lenda di que se o olmo se mantén forte e saudable, o seu amor durará toda a vida.
- Conexión coa enerxía feminina: En certas tradicións do norte de Europa, o olmo estaba relacionado coas energías femininas e a proteción materna. As mulleres que querían quedar embarazadas ou que buscaban protección para os seus fillos usaban o olmo como símbolo e colocaban pequenas ofrendas á súa sombra. A lenda suxire que o olmo podía outorgar fertilidade ou protección ás nais e aos nenos.
Refráns (Os que encontrei son en castelán):
- «Cuando la rana tenga pelo y lana, y el olmo peras, y aun apenas».
- «El olmo como nace, y el álamo como cae».
- «Es pedir peras al olmo, que no las suele llevar»; o «No pidas al olmo la pera, pues no la lleva»; o «Pedir a los hombres veras, es pedir al olmo peras».
Historia da planta
Non encontrei nada especifico sobre o olmo en relación con algún feito histórico ou persoaxe.